Ενα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο

Εισαγωγή. Μετά την κατάκτηση της Αμερικανικής ηπείρου οι λευκοί με εξοντωτικούς διωγμούς εξολόθρευσαν τους ντόπιους πληθυσμούς των ερυθρόδερμων (ιθαγενών πληθυσμων της Αμερικής), από τους οποίους ελάχιστοι έχουν απομείνει σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες.

-           Το κείμενο του σχολικού βιβλίου είναι η απάντηση που έδωσε ο αρχηγός μιας φυλής Ινδιάνων, ο Σιάτλ, στον πρόεδρο των ΗΠΑ Φραγκλίνο Πίρς (1853-1857), όταν αυτός ζήτησε να πουλήσουν οι Ινδιάνοι τη γη τους στην κυβέρνηση των ΗΠΑ. Η επιστολή γράφτηκε γύρω στο 1855, δόθηκε στη δημοσιότητα το 1976 και δημοσιεύτηκε μεταφρασμένη στα ελληνικά το 1977 στην εφημερίδα Το Βήμα.

ΣΤΟΧΟΣ

Η προβολή της αρµονικής σχέσης του ανθρώπου µε τη φύση, από τη σκοπιά µάλιστα κάποιου που παλαιότερα θεωρήθηκε άγριος και απολίτιστος, ενώ σήµερα µας διδάσκει ότι, αν ο δυτικός άνθρωπος αγαπούσε και σεβόταν τη φύση χωρίς να αδιαφορεί γι’αυτή και κυρίως χωρίς να την εκμεταλλεύεται με απληστία, θα είχε αποφευχθεί η καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.
ΒΑΣΙΚΗ ΙΔΕΑ

Είναι η σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Ζητούμενο είναι μια ισορροπημένη σχέση του ανθρώπου με τη φύση και το παράδειγμα το δίνουν οι Ινδιάνοι με την αγάπη και τον σεβασμό που δείχνουν.

ΘΕΜΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Η  γεμάτη σοφία και αξιοπρέπεια απάντηση του Ινδιάνου Σιάτλ προς τον πρόεδρο των Η.Π.Α.  Φραγκλίνο Πηρς, με την οποία ζητά από τους λευκούς να σεβαστούν τη γη που ζητούν να αγοράσουν από τους Ινδιάνους.

ΘΕΜΑΤIKΑ KENTΡΑ

• Αρμονική σχέση ανθρώπου φύσης – Σεβασμός του φυσικού περιβάλλοντος
• Αδιαφορία για το φυσικό περιβάλλον – Ατομική χρήση και καταστροφή της φύσης
• Σύγκρουση πολιτισμών (Ινδιάνοι/Λευκοί)
• Εμείς και οι Άλλοι (= Ινδιάνοι) – Σεβασμός στην ετερότητα (= διαφορετικότητα)
•  ΕΝΟΤΗΤΕΣ
  1^η «Ο μεγάλος αρχηγός….και δεν καταλαβαίνει»: Η διαφορετική αντίληψη των Ινδιάνων για τη σχέση του ανθρώπου με τη γη.
  2^η  «Αν αποφασίσω και δεχτώ…και την αρχή του θανάτου»: Η αλληλεξάρτηση των όντων μέσα στη φύση.
  3^η «Πουθενά δε βρίσκεται…δεν οσμίζεται τίποτα»: Οι πόλεις των λευκών στα μάτια του Ινδιάνου.
  5^η: 
  

  «Αν ξέραμε…από την κοινή μοίρα.»: Οι προτροπές προς τους λευκούς για σεβασμό και αγάπη της γης.
• ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ                                                                                 
• Η επιστολή, αν και γράφτηκε το 1855, είναι επίκαιρη και μπορεί να απευθυνθεί στον σύγχρονο άνθρωπο, μιας και το περιβάλλον έχει σχεδόν καταστραφεί και απαιτείται η λήψη άμεσων μέτρων.
  
  ΠΡΟΦΗΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ   Όσα προέβλεπε ο Σιάτλ, σήμερα αποτελούν μια σκληρή πραγματικότητα (η εξαφάνιση διαφόρων  ειδών χλωρίδας και πανίδας, η απάνθρωπη μορφή των πόλεων, κ.λπ.)
• ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ  ΣΙΑΤΛ
• Ο Σιάτλ είναι ευαίσθητος,  ήπιος, ειρηνικός, ευγενής, αξιοπρεπής , συνετός, διορατικός, οξυδερκής   και σοφός.

   ΓΛΩΣΣΑ- ΥΦΟΣ                                                                                                                  Η γλώσσα είναι απλή δημοτική και το ύφος απλό και παραστατικό.Τα πολλά εκφραστικά μέσα,  δίνουν στο κείμενο ένα λυρικό τόνο (=εκφράζει συναισθήματα, συγκινεί).
  

  • Στοιχεία ρητορικότητας (αμεσότητα, ζωντάνια-παραστατικότητα ύφους, κλιμάκωση σκέψεων, σαφήνεια επιχειρημάτων) .

    Η γλώσσα της μετάφρασης, εμπλουτισμένη με λέξεις της ελληνικής δημοτικής του 19^ου αι, κατορθώνει να αποδώσει με επιτυχία το ύφος του ομιλητή, καθώς διαθέτει ποιητικότητα, μουσικότητα και παραστατικότητα.
  • ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ

  • 1.Περιγραφές & Εικόνες: Το κείμενο είναι γεμάτο με εξαιρετικά ζωντανές εικόνες και περιγραφές, που του προσδίδουν ποιητικότητα. Οι εικόνες είναι:
  •  α) οπτικές (αναφέρονται σε οπτικές αναπαραστάσεις), 
  • β) ηχητικές (αναφέρονται σε ήχους) και 
  • γ) οσφρητικές (αναφέρονται σε μυρωδιές): «Κάθε αστραφτερή πευκοβελόνα, κάθε αμμούδα στις ακρογιαλιές, κάθε θολούρα στο σκοτεινό δάσος, κάθε ξέφωτο και κάθε ζουζούνι που ζουζουνίζει, είναι στη μνήμη και στην πείρα του λαού μου ιερό.» (σ. 19) «Ο ερυθρόδερμος προτιμάει το απαλόηχο αγέρι, λαγαρισμένο (καθαρισμένο) από την καταμεσήμερη βροχή ή μοσχοβολημένο με το πεύκο.» (σ. 20)
  • Εικόνες (συμβολιστικές): § 7 «… από τη μνήμη δεν απομείνει … τα πνεύματα του λαού μου …». Εικόνες (Περιγραφές προσώπων, τοπίων, αντικειμένων): § 2 «... κάθε αστραφτερή πευκοβελόνα, κάθε αμμούδα στις ακρογιαλιές ... κάθε ζουζούνι που ζουζουνίζει ...», § 5 «Όταν όλα τα βουβάλια σφαχτούν … πού να βρείς το ρουμάνι;», § 6 «Πουθενά δε βρίσκεται μια γωνιά … το ψιθύρισμα που κάνουν τα ζουζούνια πεταρίζοντας», «… όταν ένας άνθρωπος δεν μπορεί ν’ αφουγκραστεί … τα συνακούσματα των βατράχων…». 
  • 2.Ειρωνεία: Στο κείμενο υπάρχει μια λεπτή ειρωνεία: για παράδειγμα η ειρωνική χρήση της λέξης ‘άγριοι’: «Όμως μπορεί, επειδή, καταπώς είπα, είμαι άγριος και δεν καταλαβαίνω, μπορεί μονάχα για τον λόγο αυτό ο σαματάς (= ο θόρυβος) να ταράζει τα αυτιά μου. 
  • 3. Ρητορικές ερωτήσεις (Τί είναι ο άνθρωπος δίχως τα ζώα;), 
  • 4. Αλληγορίες (Όταν μαγαρίζεις συνέχεια το στρώμα σου…)
  • 5.  Σχήματα λόγου:
  • Προσωποποιήσεις / Μεταφορές: § 2 «Πώς μπορείτε … τη ζέστα της γης;», « ... κάθε ζουζούνι είναι … ιερό», § 3 «Με το ταμάχι που έχει θα καταπιεί τη γη ...», § 5 « ... ιερή γωνιά του δάσους …», «... το θέαμα των φουντωμένων λόφων το κηλιδώσουν …», « …έχε γεια στο φαρί …», § 6 «Του ερυθρόδερμου του είναι ακριβός ο αγέρας …», § 7 « ... τις ελπίδες που περιγράφει …», «… τα οράματα που ανάφτει στο μυαλό τους …», « …οι ακρογιαλιές …θα φυλάγουν τα πνεύματα του λαού μου …», «Αν σας την πουλήσουμε … αγαπήστε την …κρατήστε ζωντανή στο λογισμό σας τη μνήμη της γης…». Παρομοιώσεις: § 4 «σαν αδέρφια του», § 6 «Σαν ένας που χαροπολεμάει», § 7 «όπως το βρέφος αγαπάει το χτύπο της μητρικής καρδιάς». 
  • Ασύνδετο σχήμα: § 2 «Κάθε αστραφτερή πευκοβελόνα, ... κάθε ξέφωτο ... », § 5 «Όταν όλα τα βουβάλια σφαχτούν… χνότο ... », § 7 «Άν σας την πουλήσουμε … διατηρήστε τη για τα τέκνα σας ... ». 
  • Επαναλήψεις: § 1 «Ο μεγάλος αρχηγός μηνάει... Ο μεγάλος αρχηγός μηνάει ...», § 2 «Κάθε μέρος ... Κάθε αστραφτερή ... κάθε αμμούδα … κάθε θολούρα …κάθε ξέφωτο και κάθε ζουζούνι ...», § 3 « ... πρέπει να τον καταχτήσει, και αφού τον καταχτήσει ...», § 5 «Ο Θεός μας είναι ο ίδιος Θεός», § 6 «Πουθενά δε βρίσκεται ... πουθενά δε βρίσκεται ...», § 7 «Αν ξέραμε ... αν ξέραμε …», «Μας είναι κρυφά ... επειδή μας είναι κρυφά ...», «...με όλη σας τη δύναμη, με όλη την τρανή μπόρεσή σας, με όλη την καρδιά σας ...», «...ο Θεός σας είναι ο ίδιος Θεός». 
  • 
    
  • Αντιθέσεις (Λεκτικές / Nοηματικές): §3 «Η γη δεν είναι αδελφός του, αλλά εχθρός ...», § 7 «Αν ξέραμε, μπορεί να καταλαβαίναμε …» – «Αλλά εμείς είμαστε άγριοι», § 5 «Σημαίνει το τέλος της ζωής και την αρχή του θανάτου».
  •  Παρηχήσεις του ζ: § 2 «... κάθε ζουζούνι που ζουζουνίζει ...»

  
  

  
  

  
  

          προσωποποιήσεις: «η γη δεν είναι αδερφός του»

  • 
    

  
  

  ΕΙΔΟΣ ΑΦΗΓΗΤΗ

  Είναι πρωτοπρόσωπος  εφόσον πρόκειται για τον συντάκτη της επιστολής. Πρωτοπρόσωπη αφήγηση, η οποία είναι ιδιαίτερα ζωντανή και παραστατική, εφόσον περιλαμβάνει αυθεντικές εμπειρίες, σκέψεις και συναισθήματα του αφηγητή (του Σιάτλ).Ωστόσο,  μιλά στον πρόεδο των Η.Π.Α. (Πηρς) αρχικά  σε γ΄ πρόσωπο σε ένδειξη ευγένειας και έπειτα  σε β΄ πληθυντικό, απευθυνόμενος σε όλους τους  λευκούς.

  ΣΤΟΧΟΣ ΑΦΗΓΗΤΗ

  Να πείσει τους λευκούς να σεβαστούν τη φύση με  επιχειρήματα, ρητορικές ερωτήσεις (Τί είναι ο άνθρωπος δίχως τα ζώα;), αλληγορικές εκφράσεις (Όταν μαγαρίζεις συνέχεια το στρώμα σου…), παρομοιώσεις (σαν ένας που χαροπολεμάει πολλές μέρες…) και ειρωνεία (επειδή ο ερυθρόδερμος είναι άγριος…).

  ΜΕΣΑ ΠΕΙΘΟΥΣ

  Στην επιστολή γίνεται επίκληση στο συναίσθημα αλλά και στη  λογική.

  ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΣΙΑΤΛ                                                                                                                            Α) Η γη ανήκει σε όλους και δεν αποτελεί αντικείμενο αγοροπωλησίας.

  Β) Οι λευκοί θεωρούν τη γη αντίπαλο και με την απληστία τους την καταστρέφουν διαρκώς.

  Γ) Να μεταχειριστούν τα ζώα σαν αδέρφια τους, γιατί αν εξαφανιστούν τα ζώα η ίδια μοίρα θα βρει    και τον άνθρωπο.

  Δ) Ο θεός είναι ίδιος για όλους και η γη δημιούργημά του. Καταστρέφοντάς την ο άνθρωπος περιφρονεί το δημιουργό και βλάπτει τον εαυτό του.

  Ε) Οι πόλεις των λευκών είναι αντιαισθητικές και η ζωή σ’ αυτές δεν έχει αξία, γιατί είναι μακριά από τη φύση.

  Στ) Να αγαπήσουν τη γη, όπως οι Ινδιάνοι και να μην την καταστρέψουν ώστε να την παραδώσουν στους απογόνους τους.

  Ζ) Οι λευκοί να σεβαστούν το δημιούργημα του θεού και να μη φέρονται αλαζονικά, γιατί ούτε κι αυτοί μπορούν να ξεφύγουν απ τη μοίρα των ανθρώπων, τον θάνατο.                                                                                          ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ:                                                                                                                                  
  

  1. Αν ήσασταν εσείς ο υποψήφιος αγοραστής της γης των ινδιάνων και ο παραλήπτης της επιστολής του Σιάτλ, τι θα αποφασίζατε να κάνετε τελικά ;  Να αιτιολογήσετε την απόφασή σας. 

  • 2.Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις  της Α στήλης με τα εκφραστικά μέσα της Β στήλης:                                        

  Α	Β
  1. «Η γη Του είναι ακριβή»	Α. παρομοίωση
  2. « όπως το βρέφος αγαπάει το χτύπο της καρδιάς»	Β. μεταφορά
  3.  «πουθενά δε βρίσκεται μια ήσυχη γωνιά [..]Πουθενά δε βρίσκεται μια γωνιά για να σταθείς»	Γ. ασύνδετο
  4. « όταν όλα τα βουβάλια χαθούν, όταν όλα τα αλόγατα μερέψουν, όταν την ιερή γωνιά του δάσους τη γιομίσει το ανθρώπινο χνότο»	Δ. επανάληψη
  5. « φροντίστε τη, καθώς τη φροντίσαμε κι εμείς»	Ε. σύγκριση

  1. Ποια      ρηματικά   πρόσωπα κυριαρχούν στις δύο πρώτες παραγράφους κα  για ποιο λόγο επιλέγεται το καθένα;

  • 4. Χαρακτηρίστε τον Σιάτλ και τους λευκούς όπως φαίνονται στο κείμενο από τα λόγια και τις πράξεις τους.Δικαιολογήστε τους χαρακτηρισμούς.                                                                                                                       
• .ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ
• https://blogs.sch.gr/earkouli/2016/10/09/%CE%AD%CE%BD%CE%B1-%CF%80%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CF%8C-%CE%BC%CE%AE%CE%BD%CF%85%CE%BC%CE%B1-%CE%B3%CE%B9%CE%B1-%CF%84%CE%BF%CE%BD-%CF%83%CF%8D%CE%B3%CF%87%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF-%CE%BA%CF%8C%CF%83%CE%BC/
•