Αναγνώστες

Δευτέρα 30 Απριλίου 2018

Οι γυναίκες στους Ολυμπιακούς Αγώνες

Με αφορμή την συμμετοχή –για πρώτη φορά- δύο αθλητριών από τη Σαουδική Αραβία σε Ολυμπιάδα, θυμόμαστε ολόκληρη την ιστορία των γυναικών στους Ολυμπιακούς Αγώνες από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Από τον Παναγιώτη Χριστόπουλο
H Σαουδική Αραβία ήταν η τελευταία χώρα στον κόσμο που αρνιόταν το δικαίωμα των γυναικών να συμμετέχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες, στην μεγαλύτερη γιορτή στον κόσμο. Ευτυχώς, αυτή η διαστροφή του ολυμπιακού πνεύματος σταματάει από φέτος. Η ολυμπιακή επιτροπή της Σαουδικής Αραβίας ανακοίνωσε πως στην αποστολή της χώρας για το Λονδίνο 2012 θα συμμετάσχουν και δύο αθλήτριες.
Το πιο σημαντικό, όμως, για την Σαουδική Αραβία δεν είναι η συμμετοχή της Σάρας Ατάρ στα 800 μέτρα στον στίβο και της Γοτζάν Αλί Σεράι Αμπντουλραχίμ Σαρκχανί στο τζούντο, αλλά το γεγονός πως πλέον η τηλεόραση της χώρας θα δείξει σε όλους τους πολίτες της τα δύο κορίτσια να εκτίθενται στα μάτια μεικτού κοινού (δηλαδή και ανδρών), κάτι που είναι ένα τεράστιο ταμπού για τους Σαουδάραβες.
Προφανώς, οι αντιλήψεις αλλάζουν. Και η απόφαση δεν πάρθηκε τυχαία. Τα δύο κορίτσια επελέγησαν σαν παραδείγματα για άλλες νεαρές αθλήτριες και προφανώς και θα αγωνιστούν με μαντήλες και με καλυμμένο το μεγαλύτερο μέρος του σώματός τους. Όπως και να έχει, η είδηση αυτή είναι άλλη μια μεγάλη κατάκτηση κι ας έρχεται 112 χρόνια από την πρώτη συμμετοχή γυναικών στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Οι γυναίκες στην Αρχαία Ολυμπία
Οι γυναίκες δεν επιτρέπονταν στους Αρχαίους Ολυμπιακούς (γυμνικούς) Αγώνες, όχι μόνο ως αθλήτριες αλλά ούτε και ως θεατές. Κι όμως, υπήρχαν γυναίκες Ολυμπιονίκες. Πώς; Ήταν οι ιδιοκτήτριες των αλόγων που κέρδιζαν στα ιππικά αθλήματα. Τα άλογα τα ίππευε ένας ηνίοχος. Αγωνιζόταν, στην ουσία, για λογαριασμό του ιδιοκτήτη. Όταν ο ιδιοκτήτης ήταν γυναίκα, αυτή θεωρούνταν Ολυμπιονίκης, κι ας μην είχε βρεθεί καν στην Ολυμπία! Η πιο ονομαστή για τις νίκες της στην Ολυμπία ήταν η Κυνίσκα, κόρη του βασιλιά της Σπάρτης Αρχίδαμου και αδελφή του Αγησιλάου του Β’.
Οι πιο γνωστή, όμως, και ενδιαφέρουσα ιστορία γυναίκας στους Αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν εκείνη της Καλλιπάτειρας. Με πατέρα (τον Διαγόρα), αδελφούς (τον Ακουσίλαο, τον Δαμάγητο και τον Δωριέα) Ολυμπιονίκες και γιο να αγωνίζεται στους Αγώνες, τόλμησε να μπει στον ιερό χώρο της Ολυμπίας μεταμφιεσμένη σε άντρα γυμναστή για να καμαρώσει το παιδί της. Και, όντως, ο Πεισίδωρος κέρδισε στο άθλημά του, την πυγμαχία, με αποτέλεσμα η Καλλιπάτειρα να αποκαλυφθεί, βγάζοντας μια κραυγή ευτυχίας. Της δόθηκε χάρη (η ποινή για μια γυναίκα που παραβίαζε το νόμο ήταν θάνατος), λόγω της καταγωγής της από μια οικογένεια με τέτοια ολυμπιακή ιστορία…
Από το 1900 και μετά
Στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες δεν συμμετείχαν γυναίκες, αλλά στο Παρίσι, το 1900, συμμετείχαν μερικές, όχι όμως σε αγωνίσματα γυναικών. Στο τένις, στο γκολφ, στην ιππασία και στην ιστιοπλοΐα τους δόθηκε το δικαίωμα να συναγωνισθούν άντρες, αλλά ο ίδιος ο ντε Κουμπερταίν εναντιωνόταν στην ιδέα και ζήτησε από τα υπόλοιπα μέλη της Ολυμπιακής Επιτροπής να απαγορεύσουν την συμμετοχή γυναικών από τους Αγώνες του 2012. Ευτυχώς, δεν εισακούσθηκε, ωστόσο μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι συμμετοχές των γυναικών ήταν αισθητά περιορισμένες σε σχέση με των ανδρών. Κυρίως γιατί οι ίδιες οι γυναίκες δεν ασχολούνταν και πολύ με τον αθλητισμό.
Τι άλλαξε στην συνέχεια; Οι γυναίκες πολέμησαν δίπλα στους άντρες και υπέφεραν εξίσου στον πόλεμο κι έτσι η θέση της γυναίκας στην κοινωνία άλλαξε δραστικά. Όπως ήταν επόμενο, η συμμετοχή της σε μια διοργάνωση σαν τους Ολυμπιακούς Αγώνες άρχισε πια να αντιμετωπίζεται με μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Και ήταν κάποιες πολύ σπουδαίες αθλήτριες, όπως η Ολλανδή Φάνι Μπλάνκερς Κόεν που στους Ολυμπιακούς του Λονδίνου, το ’48, παρότι ήταν 30 ετών και μητέρα, κατέκτησε 4 χρυσά ολυμπιακά μετάλλια, όσα και ο Τζέσι Όουενς στους Ολυμπιακούς του Βερολίνου, που έστρεψαν το βλέμμα του κοινού και στα γυναικεία αγωνίσματα.
Στις τελευταίες Ολυμπιάδες μόνο η πυγμαχία είχε παραμείνει «αντρικό» άθλημα, αλλά στο Λονδίνο 2012  θα δούμε αγώνες μποξ και για γυναίκες –κι έτσι θα πέσει ένα ακόμη κάστρο. Μένει, πάντως, ένα τελευταίο: Στους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στο άλμα του σκι ακόμη δεν λαμβάνουν μέρος γυναίκες. Φανταζόμαστε ότι από την στιγμή που ακόμη και η Σαουδική Αραβία αποφάσισε να αλλάξει τον πιο αυστηρό της νόμο και να στείλει γυναίκες στο Λονδίνο, σύντομα θα δούμε και γυναίκες σκιέρ να κάνουν εντυπωσιακά –και επικίνδυνα- άλματα των 100 μέτρων!


Read more: http://www.newsbomb.gr/kosmos/story/218555/oi-gynaikes-stoys-olympiakoys-agones#ixzz5E8diLQlK

Η μητέρα στην αρχαία Ελλάδα

Πολλά έχουν γραφτεί για τη θέση και τον ρόλο της γυναίκας στην αρχαιότητα, τον Μεσαίωνα και τη μεταγενέστερη/ σύγχρονη εποχή. Γενικά μιλώντας, η ιστορία είναι μάλλον «ανδροκρατούμενη»: Χωρίς να απουσιάζουν οι εξαιρέσεις, οι περισσότερες κοινωνίες είχαν τη γυναίκα επικεντρωμένη στον ρόλο της εντός της οικογένειας, ως σύζυγος και μητέρα, πιθανώς λόγω του σκληρού αγώνα για την επιβίωση των ανθρώπινων κοινωνιών που χαρακτήριζε την πορεία του ανθρώπινου είδους για χιλιάδες χρόνια. Η γυναίκα, μέσω της δυνατότητας της να δημιουργεί ζωή, διασφάλιζε την επιβίωση και τη συνέχιση της φυλής, με τον άνδρα να αναλαμβάνει το καθήκον της προστασίας/ υποστήριξης αυτής της διαδικασίας. Αυτό από μόνο του διαμόρφωσε και καθόρισε τη θέση της γυναίκας σε κοινωνίες από την προϊστορία μέχρι και τους πρόσφατους αιώνες: Η μητρική ιδιότητα της γυναίκας σε κάποιες περιπτώσεις οδήγησε σε μητριαρχικές κοινωνίες, όπου ο ρόλος της γυναίκας ως δημιουργού ζωής την έβαζε στην κορυφή- σε άλλες όμως, την κατέστησε «τρόπαιο»/ «αντικείμενο», έρμαιο των επιθυμιών των ανδρών, που τις χρησιμοποιούσαν ως μέσον για τη διαιώνιση της γενιάς.
minoan women
Στην αρχαία Ελλάδα συναντώνται και οι δύο «τάσεις». Αρχίζοντας από την μινωική Κρήτη, βλέπει κανείς μια γυναίκα πολύ διαφορετική από αυτό που ακολούθησε τους επόμενους αιώνες: Η Μινωίτισσα «αντλεί ισχύ» από την ιδιότητα της μητέρας για να κατέχει μια, θα λέγαμε, χειραφετημένη θέση στην κοινωνία της θαλασσοκράτειρας Κρήτης. Ως «εκπρόσωπος/ κόρη» της μεγάλης μινωικής θεάς, που καθορίζει την καθημερινή ζωή των ανθρώπων, φέρει τη «γυναικεία δύναμη», κυριαρχώντας στην πανάρχαια Μεσόγειο, συνεχίζοντας την παράδοση προϊστορικών μητριαρχικών κοινωνιών. Η γυναίκα της Κρήτης, ως μητέρα και δημιουργός, δεν είναι κατώτερη του άνδρα- μια ισχυρή φιγούρα που δεν έχει λόγο να υποχωρεί μπροστά στον άνδρα.
minoan women
Τα δεδομένα φαίνονται να αλλάζουν με το πέρασμα των ετών και τη μετάβαση στη μυκηναϊκή περίοδο. Ένας πολιτισμός σαφώς πιο επικεντρωμένος στον πόλεμο, σηματοδοτεί μια μετατόπιση ισχύος στον άνδρα- χωρίς βέβαια αυτό να σημαίνει ότι η γυναίκα ήταν «σκλάβα» ή «δούλα»: Η Μυκηναία εξακολουθεί να παίζει ενεργό ρόλο στην κοινωνία, εξακολουθώντας να αντλεί δύναμη από την ιδιότητά της σε ενδοοικογενειακό επίπεδο.
la dame de mycènes
Ωστόσο, η κατάρρευση των πολύχρυσων Μυκηνών τα αλλάζει όλα αυτά: Ο ελλαδικός χώρος εισέρχεται σε μια σκοτεινή περίοδο, από την οποία κάνει αιώνες να βγει. Στο σημείο αυτό θα μπορούσε να πει κανείς πως σημειώνεται μια κοινωνική παλινδρόμηση: Η γυναίκα ως μητέρα γίνεται κατά κάποιον τρόπο πιο σημαντική, καθώς η επιβίωση γίνεται πιο δύσκολη, μετά την κατάρρευση των ισχυρών εδραιωμένων κοινωνιών, αλλά αυτό σημαίνει παράλληλα ότι κλείνεται περισσότερο στο σπίτι, με τον ενεργό ρόλο της στην κοινωνία να υποβαθμίζεται- και, η τάση αυτή διατηρείται και κατά την κλασική περίοδο και αργότερα, χωρίς βέβαια να λείπουν οι εξαιρέσεις, καθώς και η σχετικά πιο «χειραφετημένη» ελληνιστική περίοδος. Οι μύθοι και οι θρύλοι αντικατοπτρίζουν την κατάσταση, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη φιγούρα της Ανδρομάχης, όπως αποτυπώνεται σε αρχαίες τραγωδίες, απεικονίζει τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε η γυναίκα (και ειδικά η γυναίκα- μητέρα) στον αρχαίο κόσμο, όπως και (με διαφορετικό και «επικριτικό» μεν, σαφή δε) τη φιγούρα της προδομένης και παιδοκτόνου Μήδειας.
«Κυβέλα, μάτερ θεών»
cybele goddess
Ωστόσο, σε θρησκευτικό επίπεδο η θέση της γυναίκας, χάρη στη μητρική ιδιότητα, παραμένει ισχυρή: Η πρώτη στην ουσία «γιορτή της μητέρας» είναι η ανοιξιάτικη γιορτή της Γαίας (σύζυγος του Ουρανού) και προσωποποίησης της φύσης, η λατρεία της οποίας στη συνέχεια εξελίχθηκε σε αυτήν της Ρέας, μητέρας του Δία. Θεωρείται πως η Ρέα αποτελεί την ελληνική εξέλιξη της Κυβέλης, θεάς της άγριας φύσης, των δημιουργικών δυνάμεων και της γονιμότητας, την οποία ο Πίνδαρος προσφωνεί «Κυβέλα, μάτερ θεών». Η Κυβέλη φέρεται να προέρχεται από προϊστορική μικρασιατική θεότητα, αναγόμενη ως εκ τούτου στις αρχαιότερες κοινωνίες, που ενσωμάτωναν πιο μητριαρχικά/ χειραφετημένα χαρακτηριστικά. Παρόλα αυτά, σταδιακά η Ρέα δείχνει να «χάνει έδαφος» απέναντι στην πιο «συμβατική», βάσει των δεδομένων της κλασικής περιόδου, εικόνα της Ήρας, η οποία είναι πιο κοντά στην πιο «περιορισμένη» καθημερινή εικόνα της γυναίκας όπως είχε καθιερωθεί σε μεγάλο μέρος του αρχαιοελληνικού κόσμου. Επίσης αντίστοιχων χαρακτηριστικών ήταν οι φιγούρες της Δήμητρας (δεν θα ήταν υπερβολή να θεωρηθεί πως αποτελούσε το αρχέτυπο της μητέρας κατά την κλασική αρχαιότητα) και της Εστίας, με έμφαση στον γάμο, το σπίτι και τη μητρότητα, αντικατοπτρίζοντας την πιο «οικιακή» προσέγγιση και αφήνοντας κατά μέρος την πιο «μεγαλειώδη» αντίληψη περί της δημιουργού ζωής που κυριαρχούσε παλαιότερα. Χαρακτηριστικό αυτής της αντίληψης είναι ότι ίσως οι δύο πλέον δυναμικές φιγούρες του αρχαιοελληνικού πανθέου, η Αθηνά και η Άρτεμη, δεν έχουν την ιδιότητα της μητέρας- απεναντίας, παρουσιάζονται σαν να μην έχουν σχεδόν καθόλου μητρικά χαρακτηριστικά.
Οι μάνες των πολεμιστών, που νίκησαν την πατριαρχία
Όπως προαναφέρθηκε, στο μεγαλύτερο μέρος του αρχαιοελληνικού κόσμου από την κλασική περίοδο και μετά, η θέση της γυναίκας ήταν σαφώς υποβαθμισμένη. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν κανόνας- και σαφή απόδειξη για αυτό είναι η περίπτωση της Σπάρτης: Οι Σπαρτιάτισσες, ως γνωστόν, ήταν πολύ πιο χειραφετημένες από τις υπόλοιπες γυναίκες της αρχαίας Ελλάδας, ξεφεύγοντας από την ανδρική «κηδεμονία», καθώς μπορούσαν να κληρονομήσουν περιουσία, να αθλούνται και άλλα προνόμια, τα οποία δεν είχαν οι γυναίκες σε άλλες περιοχές του αρχαίου κόσμου. «Κλειδί» για αυτό φαίνεται πως ήταν η μητρική ιδιότητα: Στην αρχαία Σπάρτη, που έδινε τόσο μεγάλη σημασία στην αξία των ανδρών ως πολεμιστών, ήταν τεράστιας σημασίας η τεκνοποίηση, έτσι ώστε να διατηρείται σε υψηλά επίπεδα το έμψυχο στρατιωτικό δυναμικό της πόλης (αξίζει να σημειωθεί πως συνευρίσκονταν στο σκοτάδι με τους συντρόφους τους, ώστε να διατηρείται η σεξουαλική επιθυμία και «φρεσκάδα» του έρωτα, ενώ οι μητέρες που ζούσαν χωρίς τους άνδρες τους μπορούσαν να το κάνουν χωρίς προβλήματα). Παράλληλα μπορούσαν να έχουν οι ίδιες περιουσία, καθώς και να διαχειρίζονται τις περιουσίες των συζύγων τους που ήταν μακριά, ενώ σπάνια παντρεύονταν πριν τα 20 . Γενικότερα μιλώντας, οι Σπαρτιάτισσες θεωρούνταν ως αυτές που ήταν σε πρώτη φάση υπεύθυνες για τη διαμόρφωση των ανδρών: Ήταν αυτές που «έπλαθαν» τους μετέπειτα Σπαρτιάτες πολεμιστές, και το κράτος το αναγνώριζε αυτό, αντιμετωπίζοντάς τες ανάλογα- σε μία, θα μπορούσε να πει κανείς, συνέχιση των παλαιών αντιλήψεων περί της γυναίκας- μητέρας ως βασικού πυλώνα για τη συνέχιση και την επιβίωση της κοινωνίας: Πάνω από όλα, ήταν οι μητέρες των πολεμιστών- αυτές που είχαν το καθήκον να πουν το «ή ταν ή επί τας» στους ίδιους τους τους γιους.
Ωστόσο η Σπάρτη δεν ήταν η μόνη περιοχή όπου οι πρακτικές όσον αφορά στη θέση της γυναίκας, υπό το πρίσμα της μητρότητας, ήταν διαφορετική, καθώς πιθανώς να υπήρχαν παρεμφερή συστήματα στη Χίο και τη Λοκρίδα- ενώ αξίζει να υπενθυμιστεί ότι στην αιωνιότητα έχει μείνει η ιστορία της Καλλιπάτειρας, της κόρης του Ολυμπιονίκη Διαγόρα του Ρόδιου, η οποία ήταν η πρώτη γυναίκα της αρχαιότητας που μπήκε σε αθλητικό χώρο, ώστε να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Μεταμφιεζόμενη σε άνδρα μπήκε στον χώρο, ρισκάροντας τη ζωή της (η ποινή ήταν κατακρήμνιση από το όρος Τυπαίο) για να δει τον γιο της, Πεισίροδο, που αγωνιζόταν στην πάλη- και ο πανηγυρισμός της για την νίκη του την πρόδωσε. Ωστόσο, γλίτωσε την θανατική ποινή, λόγω της παράδοσης Ολυμπιονικών της οικογένειάς της- και το όνομά της έμεινε στην αιωνιότητα.
olympias
Κλείνοντας, δεν θα ήταν σωστό να παραλείψουμε να αναφερθούμε στη γυναίκα πίσω από τον άνθρωπο που έφτασε την αρχαία Ελλάδα στο απόγειο της δόξας της: Ο λόγος για την Ολυμπιάδα, μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η δυναμική πριγκίπισσα των Μολοσσών της Ηπείρου που έγινε βασίλισσα της Μακεδονίας, νυμφευόμενη τον Φίλιππο τον Β', βρέθηκε στον πυρήνα των ζυμώσεων που οδήγησαν στη ενοποίηση του αρχαιοελληνικού κόσμου και στη δημιουργία της μεγαλύτερης αυτοκρατορίας που είχε δει ο κόσμος μέχρι τότε. Γέννησε και μεγάλωσε τον στρατηλάτη που πήγε τον Ελληνισμό στα πέρατα της Οικουμένης, ενεπλάκη ενεργά στην πολιτική και το «παιχνίδι του στέμματος», τέθηκε επικεφαλής στρατών και βρήκε βίαιο τέλος, στο αποκορύφωμα μιας ζωής που ήταν αντάξια της μητέρας του μεγαλύτερου Έλληνα όλων των εποχών.
Πηγές

Κυριακή 22 Απριλίου 2018

''Καλλιπάτειρα'' Λ. Μαβίλη

ΒΙΟΕΡΓΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

 Ο Λορέντζος Μαβίλης γεννήθηκε το 1860 στην Ιθάκη αλλά πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην Κέρκυρα  όπου και συνδέθηκε με φιλία με τον μαθητή του Διονυσίου Σολωμού, Ιάκωβο Πολυλά. Σπούδασε φιλολογία, γλωσσολογία και φιλοσοφία στη Γερμανία και συμμετείχε στον επαναστατικό αγώνα της Κρήτης και της Ηπείρου, κατά τον οποίο και τραυματίστηκε. Έτσι, επέστρεψε στην Κέρκυρα, όπου ασχολήθηκε εντονότερα με την ποίηση κι έγραψε τα καλύτερα σονέτα του. Ασχολήθηκε, επίσης, με την πολιτική και εξελέγη Βουλευτής το 1910. Η πατριωτική δράση του συνεχίστηκε στους Βαλκανικούς Πολέμους στους οποίους έλαβε εθελοντικά μέρος. Σκοτώθηκε στο μέτωπο της Ηπείρου το 1912.  
 Ο Μαβίλης αποτελεί τον νεότερο και τελευταίο εκπρόσωπο της Επτανησιακής Σχολής, δηλαδή του ποιητικού ρεύματος το οποίο επηρέασε βαθύτατα ο Σολωμός όσον αφορά τη γλώσσα και το ύφος της σύνθεσης. Στα ποιήματα του Μ., ωστόσο, διακρίνουμε και την επίδραση του Παρνασσισμού (: επιμονή στη μορφική τελειότητα του στίχου, έμπνευση του θέματος από την αρχαιότητα). Τα θεματικά του κέντρα είναι η φύση, ο έρωτας κι η πατρίδα. Έγραψε, κυρίως, σονέτα (= ποίημα με 14 στίχους και συγκεκριμένους κανόνες σύνθεσης). Εκτός από την ποίηση, το έργο του Μ. περιλαμβάνει άρθρα, κριτικά δοκίμια και μεταφράσεις.
ΠΡΟΧΩΡΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 
Το ποίημα γράφτηκε το 1895 (με αφορμή την επικείμενη, το 1896, αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα), αλλά δημοσιεύτηκε το 1899 στο περιοδικό Τέχνη 

Αφορμή για τη σύνθεση του ποιήματος είναι ένα ιστορικό περιστατικό της αρχαιότητας: η παρακολούθηση των Ολυμπιακών από την Καλλιπάτειρα, κόρη του Διαγόρα. Παρόλο που οι γυναίκες δεν επιτρέπονταν στο κοινό των γυμνικών αγώνων, η Καλλιπάτειρα σπάει αυτό το κατεστημένο, διότι ήθελε να δει από κοντά τον γιο της, Πεισίροδο, να διαγωνίζεται στην πυγμαχία.


Καλλιπάτειρα
         Οι ελλανοδίκες τίμησαν την Καλλιπάτειρα, εξαιρώντας την από το νόμο που απαγόρευε στις γυναίκες να παρακολουθήσουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες στην αρχαία Ελλάδα, επειδή ήταν η μητέρα, η κόρη, η αδερφή και η θεία έξι ολυμπιονικών. Το περιστατικό καταγράφηκε την αρχαία εποχή στα σχόλια για τον 7ο Ολυμπιόνικο του Πινδάρου, ενώ στη νεότερη απασχόλησε το Μαβίλη, ο οποίος στα 1899 έγραψε το ομώνυμο σονέτο.
 
Aρχόντισσα Ροδίτισσα, πώς μπήκες;
Γυναίκες διώχνει μια συνήθεια αρχαία
εδώθε.* - Έχω εν' ανίψι, τον Ευκλέα,
τρί' αδέρφια, γιο πατέρα ολυμπιονίκες·
να με αφήσετε πρέπει, Ελλανοδίκες,
κι εγώ να καμαρώσω μες στα ωραία
κορμιά, που για τ' αγρίλι* του Ηρακλέα
παλεύουν, θιαμαστές* ψυχές αντρίκιες.
Με τις άλλες γυναίκες δεν είμ' όμοια·
στον αιώνα το σόι μου θα φαντάζει
με της αντρειάς τα αμάραντα προνόμια.
Με μάλαμα* γραμμένος το δοξάζει
σ' αστραφτερό κατεβατό μαρμάρου*
ύμνος χρυσός τ' αθάνατου Πινδάρου!*
Λ. Μαβίλης, Τα Ποιήματα
'Ιδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη


Η Καλλιπάτειρα, ήταν κόρη του Ολυμπιονίκη Διαγόρα του Ρόδιου και σύζυγος ενός επίσης μεγάλου ολυμπιονίκη, του Καλλιάνακτος, ενώ τα αδέρφια της και ο γιος της κέρδισαν κι αυτά σημαντικές νίκες στους Ολυμπιακούς Αγώνες και στα Ίσθμια. Ήταν η πρώτη γυναίκα της αρχαιότητας που μπήκε μέσα σε αθλητικό χώρο και παρακολούθησε τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ελεύθεροι και δούλοι μπορούσαν να παρακολουθούν τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Απαγορευόταν όμως ρητά να εισέρχονται στο στάδιο και να παρακολουθούν τους αγώνες οι γυναίκες. Η μόνη ενήλικη γυναίκα που μπορούσε να παρακολουθήσει τους αγώνες ήταν η ιέρεια της θεάς Δήμητρας....Οι κανονισμοί απαγόρευαν την είσοδο και την παρακολούθηση των γυμνικών αγώνων για τις γυναίκες, αλλιώς τιμωρούνταν σε θάνατο με κατακρήμνιση από το βραχώδες όρος Τυπαίο. Η μοναδική γυναίκα που τόλμησε να παραβιάσει το άβατο της Ολυμπίας ήταν η Καλλιπάτειρα από τη Ρόδο. Αυτή, όταν έμεινε χήρα, ανέλαβε η ίδια την εκγύμναση και την προετοιμασία του γιου της Πεισιρόδου, για να λάβει μέρος στο αγώνισμα της πυγμαχίας κατά την 96η Ολυμπιάδα (396 π.Χ.).


Η Καλλιπάτειρα, θέλοντας να θαυμάσει το γιο της Πεισίροδο που αγωνιζόταν στην πάλη, πήρε την τόλμη και περιφρονώντας τη σχετική απαγόρευση και την επαπειλούμενη ποινή, μεταμφιέστηκε σε γυμναστή όπου και εισήλθε και παρακολούθησε τον αγώνα.Και η απειλή του θανάτου ακόμη δεν εμπόδισε τη λαχτάρα της μάνας να αντικρίσει το παιδί της νικητή. Όταν ο γιος της τελικά κατάφερε να νικήσει, η μητέρα του συγκινήθηκε τόσο πολύ που έτρεξε να τον αγκαλιάσει με λατρεία.Ο μανδύας της έπεσε και αποκαλύφθηκε η γυναικεία της φύση. Αμέσως τότε συνελήφθη. Η τιμωρία θα έπρεπε να είναι θάνατος. Προδόθηκε όμως από τον υπέρμετρο και δικαιολογημένο ενθουσιασμό της για τη νίκη του γιου της. Ωστόσο, δεν της επιβλήθηκε η θανατική ποινή, καθώς η οικογένειά της είχε βγάλει σειρά Ολυμπιονικών (πατέρα, σύζυγο, αδέλφια, γιο και ανιψιό). Παρ' όλα αυτά της δώσανε χάρη, επειδή η οικογένεια της ήταν φημισμένη. Η Καλλιπάτειρα γλίτωσε από βέβαιο θάνατο. Ακόμη και οι νόμοι λύγισαν μπροστά σε μία τόσο καταξιωμένη οικογένεια, μια οικογένεια Ολυμπιονικών. 
 

ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΥ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΑΛΛΙΠΑΤΕΙΡΑ Κατὰ δὲ τὴν ἐς Ὀλυμπίαν ὁδὸν ἔστιν ὄρος πέτραις ὑψηλαῖς ἀπότομον, Τυπαῖον καλούμενον. Κατὰ τούτου τὰς γυναῖκας Ἠλείοις ἐστὶν ὠθεῖν νόμος, ἤν φωραθῶσιν ἐς τὸν ἀγῶνα ἐλθοῦσαι τὸν Ὀλυμπικὸν ἤ καὶ ὅλως ἐν ταῖς ἀπειρημέναις σφίσιν ἡμέραις διαβᾶσαι τὸν Ἀλφειόν. Οὐ μὴν οὐδὲ ἁλῶναι λέγουσιν οὐδεμίαν, ὅτι μὴ Καλλιπάτειραν μόνην, ἥ ὑπό τινων καὶ Φερενίκη καλεῖται. Αὕτη προαποθανόντος αὐτῇ τοῦ ἀνδρός, ἐξεικάσασα αὑτὴν τὰ πάντα ἀνδρὶ γυμναστῇ, ἤγαγεν ἐς Ὀλυμπίαν τὸν υἱὸν μαχούμενον· νικῶντος δὲ τοῦ Πεισιρόδου, τὸ ἔρυμα ἐν ᾧ τοὺς γυμναστὰς ἔχουσιν ἀπειλημμένους, τοῦτο ὑπερπηδῶσα ἡ Καλλιπάτειρα ἐγυμνώθη. Φωραθείσης δὲ ὅτι εἴη γυνή, ταύτην ἀφιᾶσιν ἀζήμιον καὶ τῷ πατρί καὶ ἀδελφοῖς αὐτῆς καὶ τῷ παιδί αἰδῶ νέμοντες - ὑπῆρχον δὴ ἅπασιν αὐτοῖς Ὀλυμπικαὶ νῖκαι - ἐποίησαν δὲ νόμον ἐς τὸ ἔπειτα ἐπὶ τοῖς γυμνασταῖς γυμνοὺς σφᾶς ἐς τὸν ἀγῶνα ἐσέρχεσθαι. 
 ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΘΕΜΑ: η προσπάθεια της Καλλιπάτειρας να πείσει τους Ελλανοδίκες να την αφήσουν να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες.
ΔΟΜΗ Α’ Ενότητα: στ. 1-3: Η απαγόρευση των Ελλανοδίκων
               Β’ Ενότητα: στ. 4-14: Η απάντηση της Καλλιπάτειρας



ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Το ποίημα ακολουθεί το ρεύμα του παρνασσισμού (: ιδιαίτερη φροντίδα για την τελειότητα της μορφής, θέμα εμπνευσμένο από την αρχαιότητα)

Ανάπτυξη του θέματος με διαλογικό τρόπο                                                                                                      Οι Ελλανοδίκες εκπλήσσονται με την παρουσία μιας γυναίκας στο κοινό των Ολυμπιακών Αγώνων: αν κι η προσφώνησή τους προς την Καλλιπάτειρα (στ. 1 Αρχόντισσααποκαλύπτει τον σεβασμό που τρέφουν στο πρόσωπό της, ωστόσο της τονίζουν ότι πρέπει να φύγει. 
 Το πρόσωπο που μιλά αλλάζει στο μέσον του 3ου  στίχου και, από τους Ελλανοδίκες, περνάμε στην απόκριση της Καλλιπάτειρας  
  • απαρίθμηση των ολυμπιονικών της οικογένειάς της [κλιμάκωση:ξεκινά από τους συγγενείς δευτέρου βαθμού και φτάνει στους συγγενείς πρώτου βαθμού],
  • αίτημα να παρακολουθήσει τους Αγώνες 
  •  διαπίστωση ότι δεν είναι σαν τις υπόλοιπες γυναίκες + αιτιολόγηση (: καταγωγή από ξεχωριστό γένος) 
  •  απόδειξη της δόξας της γενιάς της είναι ότι ακόμα κι ο Πίνδαρος κατέγραψε τα κατορθώματα των συγγενών της   
                          =>  ΚΛΙΜΑΚΩΣΗ

Χαρακτηρισμός της Καλλιπάτειραςδυναμική και θαρραλέα προσωπικότητα που τολμά να προκαλέσει τις συνήθειες του καιρού της, πειστική στα επιχειρήματά της, εξαιρετικά υπερήφανη για την ένδοξη γενιά της


Βασικές ιδέες του ποιήματος:

  •  Λίγο πριν τους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες (1896), ο Μαβίλης εμπνέεται από ένα περιστατικό των αρχαίων που αποδεικνύει την ανώτερη αξία των Ολυμπιακών η οποία δίνει άφθαρτη τιμή στον ολυμπιονίκη και την οικογένειά του. Η αξία αυτή αποδεικνύεται από τη λαχτάρα της Καλλιπάτειρας να βρεθεί ανάμεσα στο κοινό αλλά και της εξαίρεσης που  απαιτεί και της  γίνεται, εξαιτίας των αθλητικών επιτευγμάτων της οικογένειας της.
  •  Ιδανικά αρχαίων αγώνων: ανιδιοτέλεια (: οι αθλητές αγωνίζονταν για ένα στεφάνι και για την υστεροφημία)ισόρροπη ανάπτυξη σώματος και πνεύματοςΑντίθετα, σήμερα, παρατηρούμε πτώση του πνεύματος του ολυμπισμού.
  •  Σημασία της Τέχνης: έχει την ικανότητα να χαρίζει την αθανασία.
  •  Κοινωνική θέση γυναίκας: υποβιβασμένη στην αρχαιότητα αφού δεν της επιτρεπόταν καν να παρακολουθήσει τους Ολυμπιακούς. Αντίθετα, σήμερα, έχει το δικαίωμα όχι απλώς να δει αλλά και να συμμετάσχει στους αγώνες.

ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

ΓΛΩΣΣΑ: δημοτική πλούσια σε έκφραση π.χ. χρήση πολλών επιθέτων, με κάποιες ποιητικές εκφράσεις (στ. 8 θιαμαστές)
ΜΕΤΡΟ: ιαμβικός ενδεκασύλλαβος στίχος
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣδραματοποιημένος διάλογος (οι ήρωες διαλέγονται άμεσα σε πρώτο πρόσωπο χωρίς την παρέμβαση κάποιου αφηγητή)
ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑεικόνες π.χ. στ. 7-8,  μεταφορές π.χ. στ. 14,  παρηχήσεις του ρ, του λ και του ν,  σχήμα υπαλλαγής (στ. 13),  σχήμα υπερβατό (στ.11)
ΥΦΟΣ: Πυκνό, ζωηρό, παραστατικό.
*** Το ποίημα ακολουθεί πλήρως τους κανόνες σύνθεσης ενός σονέτου [Μορφή2 τετράστιχες + 2 τρίστιχες στροφές με ομοιοκαταληξία: ΑΒΒΑ ΑΒΒΑ ΓΔΓ ΔΕΕ και στίχο ιαμβικό εντεκασύλλαβοΠεριεχόμενοτο θέμα του σονέτου αναπτύσσεται στα δύο τετράστιχα, ενώ στα τρίστιχα επαναλαμβάνεται ως συμπέρασμα που οδηγεί σε δραματική κορύφωση και τον ένατο στίχο να λειτουργεί ως σύνδεσμος μεταξύ πρώτου και δεύτερου μέρους].
ΤΟ ΡΕΥΜΑ ΤΟΥ ΠΑΡΝΑΣΣΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ


   Ο παρνασσισμός είναι ένα κίνημα που εμφανίζεται στη Γαλλία γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα, ως αντίδραση προς το ρομαντισμό. Το νέο λογοτεχνικό κίνημα θα διατηρήσει τη σημασία του για τρεις περίπου δεκαετίες ( 1.850 – 1.880 ) και σιγά σιγά θα εξαπλωθεί σε μερικές ακόμη χώρες.
   Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι, με τον παρνασσισμό, η ποίηση επανέρχεται σε μια ισορροπία. Από την άποψη αυτή, συνιστά ένα είδος νεο-κλασικισμού, ενώ έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εποχή του, αλλά δεν είχε μεγάλη διάρκεια ή συνέχεια.
Τα χαρακτηριστικά του παρνασσισμού, λοιπόν, είναι τα εξής:
1. η πιστότητα
2. η ρεαλιστική αναπαράσταση
3. η απάθεια
4. η απουσία της υπερβολής συναισθημάτων
5. η στατικότητα
6. οι ακριβείς περιγραφές
7. η επιμονή στην αναζήτηση των κατάλληλων λέξεων
8. η απόλυτη τελειότητα
9. η απόλυτη πειθαρχία
10. η άντληση των θεμάτων του από την αρχαιότητα. 
Στο ποίημα του Μαβίλη, ''Καλλιπάτειρα'', συναντάμε αρκετά από τα χαρακτηριστικά του παρνασσισμού. Το ποίημα είναι γραμμένο με τέλεια μορφή, αφού αποτελεί σονέτο. Αποτελείται από τέσσερις στροφές, από τις οποίες οι δύο πρώτες είναι τετράστιχες, ενώ οι υπόλοιπες τρίστιχες. Υπάρχει ακριβολογία και μορφική τελειότητα, ενώ διακρίνουμε και σταυρωτή ομοιοκαταληξία ( μπήκες – Ολυμπιονίκες / αρχαία – Ευκλέα ). Ο Μαβίλης δεν χρησιμοποιεί κανένα απολύτως συναίσθημα, αφού θέλει να είναι πραγματιστής. Αντλεί το θέμα του ποιήματος από την αρχαιότητα και, γι' αυτό και κυριαρχούν κινητικές και οπτικές εικόνες. Εν τέλει, η χρήση πολλών επιθέτων χαρίζει στο ποίημα λυρικότητα, η οποία του προσδίδει αυστηρή δομή.

ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ
1ο φύλλο εργασίας
 Κοινωνικό- ιστορικό πλαίσιο Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού http://www.ime.gr/chronos και αναζητήστε μέσα από τη διαδρομή: στη κλασική εποχή-Αθήνα-κοινωνία στοιχεία για την κοινωνική Θέση της γυναίκας στα χρόνια της κλασικής αρχαιότητας Σε περίπτωση που οι μαθητές δεν είναι αρκετά εξοικειωμένοι με την πλοήγηση στο Διαδίκτυο, επισκέπτονται την προεπιλεγμένη σελίδα http://www.ime.gr/chronos/05/gr/society/index.html
 • Με τα στοιχεία που αντλήσατε προσπαθήστε να απαντήσετε στα ερωτήματα:
 • Ποιες οι κύριες ασχολίες και τα καθήκοντα των γυναικών στην αρχαία Αθήνα;
 • Σε ποια σημεία διαφοροποιείται η ζωή του άνδρα και της γυναίκας στην κλασσική Αθήνα;
 • Μέσα από το σονέτο του Μαβίλη ποια στοιχεία για τον πολιτισμό της αρχαίας Αθήνας και τη θέση της γυναίκας αποτυπώνονται;
 • Σε ένα παιχνίδι ιστορικού αναχρονισμού αναρτήστε στο ψηφιακό σας ημερολόγιο την αυτοβιογραφική περιγραφή της Καλλιπάτειρας για τις σκέψεις και τα συναισθήματα της , όταν ενδύθηκε το ρόλο και τη «μάσκα» του άνδρα. 
2ο φύλλο εργασίας
 Κοινωνικό- ιστορικό πλαίσιο Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του Ιδρύματος Μείζονος Ελληνισμού http://www.ime.gr/chronos και αναζητήστε στη Νεότερη Ιστορία στοιχεία για την κοινωνική θέση της γυναίκας στα χρόνια συγκρότησης του ελληνικού κράτους  ακολουθώντας το μονοπάτι: α)1821-1833 πολιτική –εισαγωγή και β) 1897-122 - κοινωνία-πρόσωπα. (Σε περίπτωση που οι μαθητές δεν είναι αρκετά εξοικειωμένοι με την πλοήγηση στο Διαδίκτυο, επισκέπτονται τις προεπιλεγμένες σελίδες) Α) http://www.ime.gr/chronos/12/gr/1821_1833/politiki/index.html Β) http://www.ime.gr/chronos/13/gr/society/people/04.html,)
 • Ποιες αλλαγές σε θεσμούς προωθήθηκαν μετά την κήρυξη της ελληνικής επανάστασης; • Οι αλλαγές αυτές αφορούν και τη ζωή των γυναικών; • Η απελευθέρωση και η συγκρότηση σε κράτος αφορούσε όλους τους πολίτες; • Με ποια στοιχεία προσδιορίζεται η θέση τη γυναίκας στη χώρα μας στις αρχές του19ου αι; • Ποια είναι η κατάσταση της γυναικείας εργασίας; Σε ποιους χώρους ιδιαίτερα απασχολείται η γυναίκα; • Παρουσιάστε τις πληροφορίες που συγκεντρώσατε σε ένα δικό σας πολυτροπικό κείμενο, με χρήση εικόνων και του λογισμικού παρουσίασης, το οποίο θα παρουσιάσετε στην τάξη, με θέμα «Ιστορίες γυναικών του 19ου αι»

Όλα τα πνευματικά δικαιώματα των κειμένων, των άρθρων, των φωτογραφιών και των εικόνων ανήκουν στους δημιουργούς τους. Ο παρών ιστότοπος κάνει χρήση αυτών για εκπαιδευτικούς, επιμορφωτικούς και ενημερωτικούς λόγους.













-57
Ερωτήσεις
1. α) Ποια είναι τα πρόσωπα του ποιήματος; 
................... ...................... ......... ............. ...................... ............... ....... ........................ ................... ... ..............
β) Ποιο ιστορικό περιστατικό περιγράφει ο ποιητής;
................... ....................... ........ .............. ...................... .............. ........ ...................... .................... .. .................................. .............. ........ ...................... .................... .. ...................... ........................ .. .................... .............................. ... ...................... ...................... ... ................... ...................... ......... ............... ...................... ............. .
 2.
Ποια είναι τα
επιχειρήματα
που χρησιμοποιεί 
 η Καλλιπάτειρα ,για να πείσει τουςΕλλανοδίκες να
να  την αφήσουν  να παρακολουθήσει τις αγώνες; Σημειώστε τουςσχετικούς στίχους.
 ................... ...................... ......... ............. ...................... ............... ....... ........................ ................... ... ................................. .............. ........ ...................... .................... .. ...................... ........................ .. .................... .............................. ... ....................... ...................... .. .................... ...................... ........ .............. ...................... .............. .
3
«Με τις άλλες γυναίκες δεν είναι όμοια »: τι εννοεί λέγοντας αυτά η Καλλιπάτειρα;Η απάντηση πρέπει να υποστηριχθεί με στοιχεία του  κειμένου
 ................... ...................... ......... ............. ...................... ............... ....... ........................ ................... ... ................................. .............. ........ ...................... .................... .... ...................... ...................... .. .................... .............................. ... ...................... ...................... ... ................... ...................... ......... ............... ...................... ............. .
4
Να βρείτε και να γράψετε από το ποίημα πληροφορίες / στοιχεία

που αναφέρονται στουςΟλυμπιακές Αγώνες της αρχαίας εποχής.
 ................... ...................... ......... ............. ...................... ............... ....... ........................ ................... ... ................................. .............. ........ ...................... .................... .. ...................... ........................ .. .................... .............................. ... ...................... ........................ . ..................... ...................... ....... ............... ...................... ............. .
 5.
Πώς θα χαρακτηρίσεις την
Καλλιπάτειρα
από
τα λόγια και τη συμπεριφορά
της;
 ................... ...................... ......... ............. ...................... ............... ....... ........................ ................... ... ................................. .............. ........ ...................... .................... .. ........................ ...................... .. .................... .............................. ... ...................... ...................... ... ................... ...................... ......... ............... ...................... ............. .
 6.
Υπογραμμίστε ποια από
τα πιο κάτω
αισθήματα
ταιριάζουν στη
διάθεση
τωνΕλλανοδικών και 
της Καλλιπάτειρα ς.
Ελλανοδίκες
Καλλιπάτειρα
ευγενική
στάση
εκδικητικότητα
απορία
έκπληξη
υπεροψία
αυστηρότητα
υποτιμητική
διάθεση
αδιαφορία
 ηρεμία
αναγκαιότητα
αδυναμία
αξιοπρέπεια


αυτοπεποίθηση
θάρρος
υπερηφάνια
ενοχή
<

Γλυκό του κουταλιού

  Γλυκό του κουταλιού           Μεγάλο μέρος της ποίησης του Κύπριου ποιητή Κυριάκου Χαραλαμπίδη απηχεί το ιστορικό γεγονός της τουρκικής ει...